300 jaar oude ‘frietzak’ ontdekt
Een 300 jaar oude puntzak is ontdekt in het archief van ’s-Hertogenbosch. Deze ‘frietzak’ kwam tevoorschijn tussen papieren van 17e-eeuwse vonnisboeken. Hoe is de puntzak in het archief terechtgekomen? En heeft hier echt friet in gezeten?
Anita Reisz, vrijwilliger bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch, was op zoek naar een rechtelijk vonnis toen ze ineens de gelijmde puntzak aantrof tussen verschillende papieren. Op de buitenkant zag ze verschillende met de hand geschreven krabbels staan. Samen met stadsarchivaris Rolf Hage heeft ze de teksten ontcijferd.
Aanklacht
In eerste instantie lijken op de puntzak onlogische krabbels te staan, zonder veel verband. We lezen: “de Pachters vanden impost opten wijnazijn contra Cornelis Wouterssen schipper op Zeelandt” en “de pachters vanden imposten opten gemael contra gearresteerde Schuijte”.
Uitgelicht is de tekst “de Pachters vanden impost opten wijnazijn contra Cornelis Wouterssen schipper op Zeelandt”
Een pachter was in de 17e eeuw iemand die belastingen inde voor de overheid. In ruil daarvoor mocht hij een deel van de opbrengst zelf houden. Het woord impost betekende in die tijd belasting op voedsel en drank. De tekst gaat hier dus over het innen van belasting op wijnazijn en gemalen graan.
Door het woordje contra vermoeden we dat de schrijver aantekeningen heeft gemaakt voor een aanklacht of rechtszaak tussen de pachters en de mogelijke wanbetalers Wouterssen en Schuijte.
De 'frietzak' met de papieren waar de puntzak tussen is bewaard
Recyclen
Waarom dit papier waarvan de frietzak is gevouwen in een rechterlijk archief zit, kunnen we dus verklaren. Maar waarom heeft de schrijver niet een gewoon leeg vel papier gebruikt, zoals de andere knipsels in dit archief?
In de 17e eeuw waren inkt en papier kostbare goederen. De andere papieren vellen die je in dit archief ziet, zijn gemaakt van oude vodden en kleding. Dit zogenaamde lompenpapier is heel duurzaam, maar ook omslachtig en dus duur om te produceren. Pas sinds de 19e eeuw maken we papier van houtsnippers.
Wat deze puntzak ons vertelt, is dat de schrijver zijn papier heeft hergebruikt. Recyclen zouden we tegenwoordig zeggen. De schrijver heeft besloten om zijn aantekeningenvel dicht te lijmen en te vullen. Het blijft een raadsel waarmee: bonen, granen of snoep? In ieder geval geen friet, want dat hadden de Bosschenaren in de 17e eeuw nog niet.