Erfgoed ’s-Hertogenbosch onderzoekt historisch Bosch behang

Behang is binnen bouwhistorisch onderzoek in Nederland altijd een beetje onderbelicht gebleven. Hoog tijd om daar verandering in te brengen vond bouwhistoricus Bianca Eikhoudt. Daarom zijn vrijwilligers Adri, Anne en Anneke samen met Bianca gestart met onderzoek naar de flinke collectie historisch behang bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Deze wordt ook gedigitaliseerd zodat straks een groot publiek toegang heeft tot de collectie.

Vrijwilligers aan het werk met bouwhistoricus Bianca Eikhoudt

Bergen papier

Vanaf 1980 verzamelen, beschrijven en registreren Bossche bouwhistorici behang dat bij onderzoek in de stad gevonden is. Het resultaat is een flinke verzameling behang en mappen vol aantekeningen. Deze liggen netjes in het depot opgeslagen. Sinds het voorjaar van 2022 is het onderzoeken en digitaliseren van de collectie begonnen.

Onder leiding van bouwhistoricus Bianca zijn drie vrijwilligers zich met veel aandacht aan het verdiepen in de geschiedenis van het behang. Dat betekent veel onderzoek, maar bijvoorbeeld ook contact onderhouden met de Stichting Historische Behangsels en Wanddecoraties. Dit levert nieuwe inzichten op.

Met de kennis die de onderzoekers verkrijgen over kenmerken kan het behang verbonden worden aan een bepaalde bouwfase in een gebouw. Ieder kenmerk hoort namelijk bij een bepaalde periode. In wat voor huizen vinden bouwhistorici welk type behang? Hebben in ’s-Hertogenbosch behangdrukkerijen bestaan en is er zoiets als speciaal ‘Bosch behang’? Hier hopen de vrijwilligers antwoord op te vinden.

Historisch behang uit huis aan de Brede Haven

Database

Noodzakelijk voor het digitale archief zijn foto’s van de behangstukken. Vrijwilliger Urban maakt deze. Hij heeft al ruim duizend stuks behangpapier op de gevoelige plaat vastgelegd. Toch is hij daarmee nog niet op de helft.

Uiteindelijk plaatst Erfgoed ’s-Hertogenbosch alle foto’s en beschrijvingen in een speciaal daarvoor ontworpen database. Straks kan iedereen digitaal bladeren in deze boeiende en voor Nederland heel bijzondere collectie. De hoop is dat ook andere steden uit het land zich gaan aansluiten bij dit onderzoek. Het streven is een zo compleet mogelijk beeld van de Nederlandse behangcultuur te laten zien.

Vrijwilligers

Anne is als stagiair begonnen van uit de opleiding ‘docent restauratietechnieken’ en later als vrijwilliger aan de afdeling Erfgoed van de gemeente ’s-Hertogenbosch verbonden gebleven. Adri kon hier ook terecht als vrijwilliger na haar pensionering met haar interesse en belangstelling voor bouwhistorie en oude gebouwen in de stad.

Adri had nooit gedacht dat de collectie behang zo groot, bijzonder en divers zou zijn. Anneke hoorde van Adri over het behangproject. Het sluit mooi aan bij haar interesse voor historisch interieur. Na haar pensionering had ook zij meer tijd en ruimte voor verdieping.

Erfgoedcentrum

De dames kunnen haast niet wachten om in september, na de verbouwing van het erfgoedcentrum Groot Tuighuis, hun plaats in het lab in te nemen. Hier kunnen ze naast het beschrijven en invoeren ook echt de lagen behang van elkaar los gaan halen.

Per laag ga je met een sprongetje terug in de tijd. Zo kan het zijn dat je binnen een pakket van op elkaar geplakt behang van 1950 naar 1880 of nog verder teruggaat. Het oudste behang dat gevonden is, komt uit de Brede Haven en is rond 1765 te dateren. Het is Engels behang en aan de achterkant voorzien van een belastingstempel.