Haard met ‘sleutelgat’ ontdekt in Sint Jorisstraat
Slechts twee ‘sleutelgat haarden’ kenden we in ’s-Hertogenbosch. Nu heeft onze bouwhistoricus Bianca Eikhoudt in de Sint Jorisstraat nog een exemplaar ontdekt. Een bijzondere vondst, zeker als je weet dat deze haarden eigenlijk voornamelijk in Zuid-Limburg en Luik te vinden zijn.
De sleutelgat haard in de Postelstraat na restauratie
Sleutelgathaard de Sint Jorisstraat met Lodewijk XVI stucwerk op de boezem
Rookoverlast
De sleutelgat haarden komen uit de laatste helft van de 18de eeuw en zijn met een goede reden in deze vorm gebouwd. In de 17de eeuw verwarmden de meeste mensen hun huizen nog met een open vuur op de grond, onder een hoge rookkap. Hierdoor ontstond rookoverlast in de kamers en verdween veel warmte door het rookkanaal naar buiten.
Al in de 17de eeuw begon de zoektocht naar oplossingen. Haarden kregen onder andere een lagere schoorsteenmantel en een kleinere stookopening. In dezelfde periode deden de eerste kachels hun intrede, maar deze zag je meestal alleen in de bijvertrekken. Het open vuur bleef nog lange tijd favoriet in de belangrijke ruimten, zoals de woon- en pronkvertrekken.
Schouw met vuurplaats op de grond in het stadhuis van 's-Hertogenbosch
Open haard in Nieuwstraat 75
Sleutelgat
Een haard met een kleine stookopening bleek een vernuftige oplossing voor het rookprobleem. In Zuid-Limburgse kastelen en Luikse Huizen zien we vaker dat deze vuurmonden de vorm van een sleutelgat kregen, zoals in Obbicht en Bleijenbeek. Het is daarom opvallend dat sleutelgat haarden ook een stuk noordelijker opduiken. Maar de Bossche sleutelgat haarden wijken wel iets af van de Limburgse haarden.
Dankzij de vondst in de Sint Jorisstraat zijn op dit moment dus drie sleutelgat haarden bij ons bekend. Ook in de Postelstraat 46-48 en Oude Dieze 7 zijn ze te vinden. Deze laatste is waarschijnlijk verbouwd. Op andere plekken in ‘s-Hertogenbosch hebben we ook nog resten van sleutelgat haarden aangetroffen, onder andere in de Hinthamerstraat en de Hooge Steenweg. Dankzij oude foto’s weten we dat in de Verwersstraat ook exemplaren zaten, maar die zijn waarschijnlijk verdwenen.
Het is mogelijk dat in ‘s-Hertogenbosch nog meer van deze bijzondere sleutelgat haarden te vinden zijn. Zelf een sleutelgat haard gezien in de stad? Mail naar erfgoed@s-hertogenbosch.nl.
