Een duik in de beerput van het vrouwenklooster

Voor haar stage bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch onderzocht Megan Berkouwer het aardewerk dat is gevonden in een middeleeuwse beerput van het vrouwenklooster Elisabeth Bloemkamp. Het aardewerk bestond vooral uit de ‘nachtspiegels’, dat wil zeggen: po’s of pispotten van de zusters! Belangrijk onderdeel van het onderzoek was het maken van 3D-modellen van het aardewerk.

Megan bezig met het scannen van een middeleeuwse papkom

Een beerput als rijke bron

Voor archeologen zijn beerputten een rijke bron van informatie. Want wat er vroeger in is terechtgekomen, is meestal goed bewaard gebleven. Het gaat daarbij niet alleen om voedselresten maar ook om voorwerpen. Want een beerput was zowel onderdeel van het toilet als ook afvalbak. Bij archeologische werkzaamheden tussen 1994 en 1997 aan het Loeffplein is zo’n beerput gevonden.

De beerput lag op het terrein van het voormalig Elisabeth Bloemkampklooster. Dit vrouwenklooster was in gebruik van 1456 tot ongeveer 1685. Het aardewerk uit de beerput is door Megan Berkouwer, stagiaire bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch, onderzocht in het kader van haar afstudeeronderzoek.

Materiaalonderzoek

Bij dit zogeheten ‘materiaalonderzoek’ heeft Megan eerst gekeken wat voor voorwerpen het waren. Daarna heeft ze uitgezocht van welk baksel ze waren gemaakt, en wat de functie en de datering van elk voorwerp was. Bovendien heeft Megan 3D-modellen van de voorwerpen gemaakt. Die heeft ze gebruikt in een 3D-poster over de resultaten van haar onderzoek.

Een pispot uit de beerput van het vrouwenklooster

Pispotten...

In deze beerput zijn door de de archeologen in totaal 54 voorwerpen van aardewerk gevonden. In meer dan de helft van de gevallen betrof het een pispot (31 stuks). In de middeleeuwen was het toilet - als het huis er al één had! – meestal buiten, vaak op het achterterrein. Een po op je slaapkamer was dus erg handig… ’s Ochtends werd die dan geleegd in de beerput. En als de pispot te vies of kapot was, werd die blijkbaar zelf ook in de beerput gesmeten.

Een steengoed drinkkan uit de beerput

... en ook andere potten en kannen

Ook andere gebruiksvoorwerpen zoals kommen, kannen, een zalfpotje en ook grapen (middeleeuwse kookpotten) zijn in de beerput teruggevonden. Maar in vergelijking tot een beerput van een ‘normaal’ huishouden zijn hier toch wel erg veel pispotten gevonden. De verklaring is misschien dat de kloosterzusters elk hun eigen po hadden, of dat op de slaapzaal er meer nodig waren. De afbeelding laat het meest voorkomende type pispot zien, met een bolle vorm en een licht afgeronde buikknik. Waarschijnlijk was de beerput in gebruik tussen ca. 1525 en ca. 1575. Dat is af te leiden uit datering van de voorwerpen. De afgebeelde drinkkan is van deze datering een goed voorbeeld.

Een middeleeuwse papkom in de scanner

3D-modellen

Van een aantal voorwerpen is een 3D-model gemaakt. Door middel van camerabeelden van alle kanten wordt een digitale kopie van het voorwerp gemaakt. De 3D-modellen zijn niet alleen als afbeelding op een poster gebruikt maar ook om een technische tekening van het voorwerp te maken. Het gebruik van 3D-technologie is in de archeologie nog redelijk nieuw. Maar de toepassing ervan laat zien dat zowel Megan als Erfgoed ’s-Hertogenbosch vooruitstrevend bezig zijn!