Prentbriefkaarten als symbool voor Abeelenstraatramp oktober 1944

Deze week ontving Erfgoed ’s-Hertogenbosch een bijzonder ‘archiefje’. Een verzameling prentbriefkaarten uit het begin van de twintigste eeuw. De kaarten zijn van Piet van Nistelrooij en Dora de Laat, slachtoffers van de Abeelenstraatramp op 22 oktober 1944.

De prentbriefkaarten met plaatjes van liefdevol knuffelende stelletjes

De kaarten hebben duidelijk een zwaar leven gekend en zijn behoorlijk beschadigd. De afbeeldingen aan de voorzijde zijn vaak mierzoet. Maar de kaarten staan symbool voor een verschrikkelijke gebeurtenis.

Piet en Dora

Piet van Nistelrooij woonde in ’s-Hertogenbosch. Hij was grondwerker. In 1918 werd Piet verliefd op Dora de Laat, de dochter van de brugwachter van Aarle-Rixtel. En zij op hem. Piet bezocht haar op vrijdag als hij na zijn werk naar huis fietste en op zondag als hij weer terug naar zijn wisselende werklocaties fietste. Tussendoor schreven ze elkaar kaartjes.

Het zijn vooral kaartjes van Piet aan Dora die bewaard zijn gebleven. De postbode mocht blijkbaar meegenieten van de lieve woorden, want ze werden verstuurd zonder envelop:

‘Vele groete en duizend kussen van uw l.h. [liefhebbende] Piet’ en ‘Ik verlang weer bij u te zijn en zou liever nooit meer van u scheiden want bij u vind ik mijn troost wat zal het weer gezellig zijn aan uw zijde te kunnen loopen want zoo lang u niet meer gezien’.

Ook de afbeeldingen op de kaartjes laten niets te raden over: het zijn vooral plaatjes van liefdevol knuffelende stelletjes.

Sommige prentbriefkaarten zijn flink beschadigd

Sint Jacobsstraat

Dora moet de kaartjes van Piet bewaard hebben. Piet woonde bij zijn broer Wim in huis, aan de Sint Jacobsstraat 15. In het voorjaar van 1920, na haar huwelijk met Piet, trok Dora er bij in. In april 1921 werd hun eerste kind geboren: zoon Pietje.

Onder de vloerplanken van de zolder van dat huis worden in 1968 bij een verbouwing de prentbriefkaarten gevonden. Niet bepaald de optimale bewaaromstandigheden, en dat is te zien. Met name vocht lijkt veel schade toegebracht te hebben. Toch de moeite waard om te bewaren, moeten de toenmalige bewoners gedacht hebben. In 2002 gaven zij het pakketje door aan de huidige bewoners, René en Marijke Bokslag.

Abeelenstraat

Piet en Dora verhuisden in 1927 naar Sint Antoniestraat 9 en in 1930 naar Abeelenstraat 11. Dat zou uiteindelijk hun noodlot betekenen. Net voor de bevrijding vond er op 22 oktober 1944 een vreselijke ramp plaats. Een Typhoon, een jachtbommenwerper van de RAF, werd geraakt door een Duitse luchtdoelmitrailleur die bij het Prins Hendrikpark / de Ophoviuslaan stond. De bommen lieten los, en vielen op de Abeelenstraat.

 De verwoesting van de Abeelenstraat. Bekijk in beeldbank Erfgoed 's-Hertogenbosch.

Op 24 november tekende de ambtenaar van de burgerlijke stand een hele reeks overlijdensaktes op voor de gebeurtenis van ruim een maand daarvoor. Voor Piet en Dora, hun zoon Petrus (‘Pietje’) en zijn vrouw, en voor Pietjes zussen van 21, 17, 13, 7 en 3 jaar, en zijn broers van 10 en 1 jaar oud. In totaal kwamen meer dan 30 mensen in de buurt om. ‘Er is niets meer van over’ zou een familielid van de Van Nistelrooijs achteraf gezegd hebben.

Herdenking    

Enige tijd geleden begonnen onderzoekers Pieter van de Schoot en Hans van Bavel (Kring Vrienden) een onderzoek naar de slachtoffers van de Abeelenstraatramp. Over de familie Van Nistelrooij vonden ze vrijwel niets. Tot ze via-via de prentbriefkaarten die de familie Bokslag bewaarde op het spoor kwamen. Pieter van der Schoot maakte scans en transscripties van de kaarten. Toen ze besloten de prentbriefkaarten aan te bieden aan Erfgoed ’s-Hertogenbosch, hoefden we er niet lang over na te denken!

Overhandiging archief door René Bokslag aan Lianne van Beek, senior archivist Erfgoed 's-Hertogenbosch. Foto is gemaakt door Pieter van der Schoot.

De slachtoffers worden tegenwoordig herdacht. Op zaterdag 22 oktober 2022 is het weer zover. Dan staan de nabestaanden, buurtgenoten en onderzoekers stil bij al die mensen die hun leven verloren zijn. Op het moment dat het leven eigenlijk weer volop had moeten beginnen. De prentbriefkaarten van Piet en Dora geven ze aan hen, zoveel jaar na dato, weer een gezicht. Een jong, verliefd stel, aan het begin van een veel te kort leven samen. De enige overgebleven foto van de voltallige familie is gemaakt op 13 juni 1943, de dag waarop de oudste zoon 'Pietje' zich verloofde met Ria Vogels.

Familiefoto © Annie van Gerwen-Schakenraad

De prentbriefkaarten zijn binnenkort te raadplegen in de studiezaal van Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Ze zullen worden opgenomen als inventarisnummer 432 van ons archief 1021, Losse stukken en kleine collecties.