Studenten presenteren datavisualisaties voor erfgoed

Via welke stadspoorten kwamen de meeste personen ‘s-Hertogenbosch binnen in de 18de eeuw? Waar kwamen ze vandaan en waarom bezochten ze ’s-Hertogenbosch? Deze vragen zijn sinds kort snel te beantwoorden dankzij een samenwerking met de Jheronimus Academy of Data Science (JADS) in ’s-Hertogenbosch. Studenten presenteerden onlangs hun concepten voor het in beeld brengen van onze erfgoeddata als onderdeel van de Den Bosch Time Machine.

Bijna twintig internationale studenten van JADS werkten vier weken lang met twee bijzondere bronnen uit ons archief: de Poortregistratie tussen 1766 en 1793 en ‘Dataschurk’ (criminele procesdossiers over de periode 1550-1803). De belangrijkste vraag die zij onderzochten: hoe halen we meer betekenis uit deze datasets en hoe visualiseren we de informatie in een web-omgeving voor onderzoekers en geïnteresseerd publiek?

Interactief 'dashboard'

Het verkennen, opschonen en creëren van een bruikbare datastructuur was onderdeel van de opdracht. Om de verschillende spellingsvarianten zoals die van beroepen en plaatsnamen op te schonen werden verschillende hulpmiddelen gebruikt. Zo is de HISCO-database gebruikt om alle beroepen te classificeren en voor de plaatsnamen en het tonen van gegevens op de kaart is gebruikgemaakt van erfgeo.nl.

De studenten experimenteerden er op los en maakten in slechts vier weken een mooie testversie van een datavisualisatie in de vorm van een interactief ‘dashboard’. Dankzij deze datavisualisaties worden gegevens uit duizenden records snel inzichtelijk gemaakt en krijgen we sneller antwoord op allerlei soorten vragen.

Uitgelicht: Bezoekersstromen in de 18e eeuw

In de Poortregistratie uit de jaren 1766 en 1793 zijn maar liefst 37.000 records te vinden. De registers bevatten informatie over de in- en doorreizende personen, hoe ze reisden en waar ze verbleven. Onderzoek aan de hand van deze registratie vertelt ons meer over bijvoorbeeld de rol van ’s-Hertogenbosch in een handels- of scheepvaartnetwerk. Een eerste demo-versie van het dashboard voor de Poortregistratie is te bekijken via: Dashboard Visitors in the 18th century (mogelijk lange laadtijden).

Afbeelding uit interactief dashboard voor de poortregistraties in de 18e eeuw.

Plaatsen en personen

Via het data dashboard is snel te zien waar geregistreerde bezoekers vandaan kwamen en via welke poort zij ’s-Hertogenbosch binnenkwamen. De meeste bezoekers kwamen uit Maastricht (13%) en hadden in veel gevallen het beroep van handelaar. Na Maastricht kwamen de meeste bezoekers uit Rotterdam (6%) en Den Haag (5%) en zij waren in veel gevallen kapitein van een binnenschip.

De bezoekers kwamen niet alleen uit Nederland, maar ook uit het buitenland. De meeste buitenlandse bezoekers kwamen uit de Zuidelijke Nederlanden (‘België’), gevolgd door Duitsland. Ook zien we veel bezoekers uit Zwitserland. De meeste van deze bezoekers hadden een militair beroep (91%). Dit is te verklaren doordat Nederland destijds Zwitserse soldaten rekruteerde voor het leger. Zwitserse soldaten hadden een goede reputatie en ook vanwege de slechte economische situatie in Zwitserland, waren velen van hen bereid om naar het buitenland te gaan. De verste reiziger die werd geregistreerd kwam uit Suriname.

Als we naar de beroepen kijken dan zien we dat 29% schipper en 21,6% handelaar was. Mensen met deze beroepen keerden vaak meerdere keren per week terug naar de stad. 26,5% van de beroepsregistraties was militair. ’s-Hertogenbosch was in de 18e eeuw een garnizoensstad waardoor er vaak soldaten gelegerd waren.

Tijdspatronen

Via het dashboard is het ook mogelijk om de gegevens te tonen op basis van jaren, maanden en zelfs dagen. Op die manier is het mogelijk om tijdspatronen te herkennen en te visualiseren. Zo is duidelijk te zien dat het aantal bezoekers in de wintermaanden afneemt en in de zomermaanden toeneemt. Voor de Vughterpoort en de Hinthamerpoort was in de maand maart een piek in registratie te zien. Deze piek wordt veroorzaakt door een toename van bezoekers met militaire beroepen.

Aantal bezoekers met verdeling tussen wel of geen militair.

Totaal aantal bezoekers per maand.

Bij het onderzoeken van wekelijkse patronen zagen we een piek op dinsdag en vrijdag voor de Hinthamerpoort. Bij verder zoeken zien we dat deze piek wordt veroorzaakt door de postwagen. Talloze postkoetsdiensten onderhielden op vaste tijden en op vaste routes de verbinding tussen de dorpen en steden. In ’s-Hertogenbosch kwam de postwagen voornamelijk op dinsdag en op vrijdag.

Aantal bezoekers per weekdag, gekleurd door poort.

Testen en ontwikkelen

De studenten hebben in een paar weken tijd een mooi aantal concepten opgeleverd en een goede aanzet gegeven om onze erfgoeddata te presenteren. De dashboards voor de Poortregistratie en Dataschurk maken het mogelijk om grote hoeveelheden informatie snel inzichtelijk te maken. Door de gegevens te visualiseren is het mogelijk om nieuwe patronen en verbanden te herkennen.

De concepten van de dashboards worden de komende periode verder doorontwikkeld door andere studenten van JADS. Na het verder structureren van de data en een testperiode is het de bedoeling om de dasboards van de Poortregistraties en Dataschurk online toegankelijk te maken voor onderzoek en geïnteresseerd publiek.

Over de Den Bosch Time Machine

Het structureren en visualiseren van de data in samenwerking met JADS is onderdeel van het Den Bosch Time Machine-project. Kijk voor meer informatie over dit project op: www.denboschtimemachine.eu.