Vestingwerken

In 1999 is een ontwikkelingsplan opgesteld voor restauratie van de Vestingwerken van de stad ’s-Hertogenbosch: 'Versterkt Den Bosch'. Dit plan omvat de restauratieplannen van de Vestingwerken, maar gaat verder dan alleen het restaureren van bestaande muren. De ambitie van het project “Versterkt Den Bosch” is, dat het op diverse terreinen iets toevoegt aan de stad van de toekomst, waarbij de historie wordt gebruikt als inspiratiebron voor innovatieve oplossingen en waarbij oud en nieuw samen gaan. We noemen dit 'De Bossche aanpak'.

De Bossche aanpak

Kenmerken van de Bossche aanpak zijn:

• vanuit een integrale benadering de vorm en betekenis van de Vestingwerken voor de stad  versterken;
• historie gebruiken als inspiratiebron voor innovatieve oplossingen, waarbij tegenstrijdig lijkende belangen met elkaar worden verzoend;
• en zoeken naar architectonische en stedenbouwkundige middelen die hedendaagse problemen oplossen (innovatieve restauratie) en de historie beter beleefbaar maken.

Het doel is de historische Bossche Vestingwerken meer zichtbaar en beleefbaar te maken. Als achtertuin en recreatiemogelijkheid voor bewoners van aangrenzende buitenwijken, als uitbreiding van het leefgebied voor bewoners van de binnenstad en als cultuurhistorische en toeristische attractie voor bezoekers van de stad.

De Vestingwerken bepalen voor een belangrijk deel het gezicht van de stad naar buiten toe, zowel nationaal als internationaal.

Restauratieproject met integrale benadering

Het plan “Versterkt Den Bosch”, kreeg een nationale voorbeeldstatus in het kader van de regeling “Innovatie Programma Stedelijke Vernieuwing” en in het kader van de “Belvedère”-regeling. Maar wat maakt dit plan zo bijzonder of vernieuwend?

De belangrijkste doelstelling van het ontwikkelingsplan Vestingwerken is om vanuit een integrale benadering de vorm en betekenis van de Vestingwerken voor de stad te versterken en op die manier:

• het historisch erfgoed te behouden
• de cultureel-historische waarde te benadrukken
• de kwaliteit van de publieke ruimte te verbeteren
• de natuur- en ecologische waarden te versterken
• maximaal te verknopen bij andere stedelijke ontwikkelingen
• de toeristische infrastructuur te versterken
• ruimte te scheppen voor vernieuwende architectuur
• exploitatie en bedrijfsmatige ontwikkelingen te stimuleren

Gezocht is naar mogelijkheden om combinaties te maken met andere belangen die rond de stad spelen, zoals het tekort aan wandelgebied voor de bewoners van de binnenstad en de noodzaak om bezoekers van de stad beter over de drukke binnenstad te verdelen. Bij het project worden zoveel mogelijk partijen betrokken. Dit leidt tot bijzondere oplossingen. Zo dient het Bastionder als uitvalsbasis voor degenen die het natuurgebied “het Bossche Broek” willen bezoeken en leidde het plan "Westwal keert Weer" tot een intensieve samenwerking met Waterschap Aa en Maas bij het realiseren van een ecologische zone.

Historie als inspiratiebron

De ambitie van het project 'Versterkt Den Bosch' is, dat het op diverse terreinen iets toevoegt aan de stad van de toekomst, waarbij de historie niet wordt gebruikt als barrière, maar juist als inspiratiebron voor innovatieve oplossingen, waarbij tegenstrijdig lijkende belangen met elkaar worden verzoend.

Vanuit de gedachte dat historische elementen een inspiratiebron moeten zijn voor de toekomst worden op verschillende plaatsen nieuwe functies geïntegreerd in het Vestingplan. Zo werden de restauratie en zelfs de reconstructie van een deel van de Vestingmuur met bijbehorende bastions, geïntegreerd in een parkeergarage, waarbij de muren opnieuw in het water worden gezet. Door de reconstructie van het lager gelegen middeleeuwse maaiveld kruisen voetgangers vanuit de parkeergarage ongelijkvloers het autoverkeer. Op een andere plek is een bergbezinkbassin in de vesting opgenomen, geïnspireerd op een verdwenen bastion (bastion Maria).

Innovatieve restauratie

Voor restauratie van de vesting wordt gezocht naar architectonische en stedenbouwkundige middelen die hedendaagse problemen oplossen, maar toch de historie beter beleefbaar maken. Voorbeelden zijn de stadspoorten-nieuwe stijl. Waar stadspoorten in het verleden ten prooi zijn gevallen aan het verkeer, wordt nu nieuwe bebouwing voorgesteld in de vorm van moderne poortgebouwen en/of bruggenhoofden ten behoeve van woningen en kantoren. Daarmee wordt ook stedenbouwkundig een betere overgang bereikt tussen het gebied buiten de vesting en de autoluwe binnenstad.

Bouwhistorisch en archeologisch onderzoek

Voorafgaand aan de planvorming wordt bouwhistorisch en archeologisch vooronderzoek gedaan. Waar verborgen historische elementen worden verwacht, die invloed zouden kunnen hebben op het plan, wordt aanvullend onderzoek verricht en worden de vondsten geïntegreerd in de plannen. Voorbeelden hiervan zijn Bastionder, Bastion Maria en Kruisbroedershekel. 

Het restaureren van de vestingmuren in een intensief gebruikte omgeving vraagt om nieuwe technische oplossingen. Bijvoorbeeld: als ten gevolge van intensief verkeer de muren aan één zijde niet kunnen worden bereikt, of als er aan een muur restauratie nodig is terwijl de daar levende zeldzame planten en dieren behouden moeten blijven. De Zuidwal, Spinhuiswal en Parklaan zijn inmiddels op innovatieve wijze gerestaureerd.

Samenwerking

Bij de restauratie van de vestingwerken werkt 's-Hertogenbosch nauw samen met organisaties en bedrijven. Hiermee wordt nieuwe kennis opgedaan. Door samenwerking ontstaan voor het project meer kansen op het werven van fondsen en subsidies. Daarom wordt er actief gezocht naar partners om de ontwikkelingen binnen de vesting tot stand te brengen.

Samenwerking vindt plaats op gebied van o.a. cultuurhistorie, archeologie, techniek, ecologie, toerisme, water en ruimtelijke ordening.

Onderzoeksrapporten

Versterkt Den Bosch 1999

In het ontwikkelingsplan voor de Vestingwerken "Versterkt Den Bosch"(1999) leest u de visie van de stad op de ontwikkeling van haar vestingwerken. Download: Ontwikkelingsplan Versterkt Den Bosch (pdf)

Van Hekel tot hekel

Het plan van Hekel tot Hekel is de eerste deeluitwerking van het ontwikkelingsplan "Versterkt Den Bosch". In dit plan wordt de integrale aanpak beschreven van de restauratie van de zuidelijke vestingrand van de Groote Hekel tot aan Bastion Vught en de herinrichting van de omliggende openbare ruimte. De projecten uit  het deelplan 'Van Hekel tot Hekel' zijn uitgevoerd. Download: Van Hekel tot Hekel (pdf)

Westwal Keert Weer

Het rapport ´Westwal Keert Weer´ is de tweede deeluitwerking van het ontwikkelingsplan "Versterkt Den Bosch". In dit plan wordt de integrale aanpak beschreven van de restauratie van de westelijke vestingrand van Willemsbrug tot Wilhelminabrug. Download: Westwal Keert Weer 2005 (pdf) en Westwal Keert Weer 2007 (pdf)

Meer informatie

Heeft u vragen over dit project? Neem contact met ons op.