Mammoetjagers: de Bossche neanderthaler
± 60.000 v. Chr. | Tijd van jagers en boeren
Op de plek waar nu ’s-Hertogenbosch ligt, liepen tienduizenden jaren geleden al neanderthalers rond. Neanderthalers zijn een verdwenen mensensoort die nauw verwant is aan de moderne mens. Ze leefden van de jacht op dieren, waaronder mammoeten, en het verzamelen van noten en vruchten.
Landschap waar neanderthalers hun kampement opsloegen © Paul Becx - illustraties
Neanderthalers
Begin 2013 werden er bijzondere vondsten gedaan bij de bouw van de ondergrondse parkeergarage St.-Jan. Archeologen vonden verschillende goed geconserveerde vuurstenen werktuigen van meer dan 40.000 jaar geleden. Deze werktuigen waren gemaakt door neanderthalers en werden gebruikt als gereedschap om mee te snijden, te schrapen en te schaven.
Als de neanderthalers enige tijd op dezelfde plek verbleven, maakten ze deze werktuigen uit grotere stukken steen. Stukken vuursteen die niet meer nodig waren, lieten ze achter wanneer ze weer verder trokken. De vondst van deze stukken naast de werktuigen maakt waarschijnlijk dat hier een kamp van de neanderthalers is geweest.
Een aantal vuurstenen van Neanderthalers die zijn gevonden in 's-Hertogenbosch.
Europa ten tijde van de laatste ijstijd. Het noordelijke deel was volledig bedekt met landijs dat tot halverwege Denemarken en Engeland reikte.
Neanderthalers leefden vanaf ongeveer 300.000 jaar geleden en waren nomaden die in tijdelijke kampen woonden. Hun kampen bouwden ze op hoger gelegen delen van het landschap, zodat ze de omgeving goed in de gaten konden houden, en in de buurt van water waar ze konden vissen. Het waren simpele kampen die vaak maar uit een paar tenten bestonden, gemaakt van hout en dierenvacht. Zo konden de neanderthalers bij gevaar of als er geen voedsel meer was het kamp snel afbreken en verder trekken.
Bouwput van parkeergarage Sint-Jan, net buiten de stadsmuur aan de Hekellaan. Op een diepte van 11-13 meter kwamen de prehistorische botten en vuurstenen tevoorschijn.
Slagtand van een mammoet die in de bouwput van de parkeergarage van de Sint-Jan tevoorschijn kwam.
Jagen
Bij de parkeergarage zijn niet alleen stukken vuursteen gevonden, maar ook restanten van prehistorische dieren. Zo werd bijvoorbeeld een hele slagtand van een mammoet ontdekt. Daarnaast zijn er ook resten van wolharige neushoorns, reuzenherten, rendieren en grottenhyena’s gevonden. Ook al is er geen direct verband te leggen tussen de werktuigen van de neanderthalers en de botten van de dieren, de neanderthalers hebben wel op zulke dieren gejaagd.
Vermoedelijk was de vindplaats bij Den Bosch een kleiner jachtkamp in de buurt van een groter basiskamp. Kleine groepjes jagers trokken er op uit om op zoek te gaan naar prooidieren. Hoeveel mensen in het kamp verbleven en hoe vaak hiervan gebruik is gemaakt is onduidelijk. Zo blijven er nog veel vragen over de Bossche neanderthaler.
Reconstructie van een volwassen wolharige mammoet.
Dit is het bekken van een wolharige mammoet. Het is gevonden bij de wijk Groote Wielen en is 73 cm lang © Archeologisch & Paleontologisch Museum Hertogsgemaal, Gewande, Collectie Verhagen, foto: A. Verhagen
Homo sapiens
Zo’n 35.000 jaar geleden stierven de neanderthalers uit. Waardoor ze precies zijn uitgestorven is onbekend. Mogelijk kwam het door natuurrampen of waren ziektes verantwoordelijk voor hun verdwijning. Daarnaast speelde mogelijk klimaatverandering mee. De stijgende temperaturen zorgden ervoor dat er steeds minder grote dieren zoals mammoeten waren om op te jagen.
De eerste moderne mensen (homo sapiens) trokken als jagers en verzamelaars achter kuddes dieren aan. Ze verbleven soms maar kort op één plek, afhankelijk van het voedselaanbod © Paul Becx - illustraties
Wat de oorzaak ook is geweest, de neanderthalers waren niet plotsklaps weg. Zij hebben zich waarschijnlijk in tienduizenden jaren tijd ook vermengd met de homo sapiens. Deze nieuwe menssoort trok 45.000 jaar geleden naar deze regio. Oorspronkelijk kwamen ze van het continent Afrika, en hadden daar al duizenden jaren geleefd. Zij zijn onze voorouders.
