Restauratie toren Sint-Jan

Het oudste deel van de Sint-Janskathedraal, de toren, wordt in 2021 gedeeltelijk gerestaureerd. Vooral aan de zuidkant heeft de toren te lijden onder de weersinvloeden. We restaureren daarom stukken natuursteen, repareren het voegwerk, de dakleien en het lood en we voeren schilderwerkzaamheden uit. De restauraties vinden vooral plaats aan het gotische deel van de toren dat na 1490 is gebouwd. Het onderste deel van de toren is Romaans en dateert uit de 13^e eeuw.

Restauratie van het uurwerk

Steenrestauratie

Op een aantal plekken zijn de naar binnen wijzende punten van de stenen versiering van de gotische galmgaten afgebroken. Deze punten heten ‘toten’.  Op de foto zie je goed dat er soms hele punten verdwenen zijn. Ook is de bovenste laag van de steen op een aantal plekken verdwenen. De schuine planken die uit de galmgaten steken, heten klankborden of galmborden en dienen om het klokkengelui meer naar beneden te richten en tegelijk de regen buiten te houden.

Afgebroken ‘toten’

De natuursteen die in de jaren 1970 van de vorige eeuw is gebruikt voor de restauratie is Reimerath trachiet. Deze steen wordt nu niet meer toegepast. Er is gekozen voor een steensoort die lijkt op de Reimerath trachiet, en dat is de Peperino Duro. Deze trachietsoort die in Italië wordt gewonnen, is ook grijs van kleur. Peperino Duro is sterker en beter bestand tegen de invloeden van zon en regen en daardoor erg duurzaam. In de jaren 1970 en 1980 is deze steensoort ook al gebruikt om ornamentwerk van de Sint-Janskathedraal te vervangen. De huidige stenen balustrades ter hoogte van de uurwerken zijn ook uit Peperino Duro vervaardigd.

Steenhouwen

Vanwege het risico op verder verval van de Reimerath trachieten onderdelen is gekozen om de kwetsbare onderdelen van de toren geheel te vervangen. De Reimerath trachiet is toegepast aan de zuid- en noordzijde van de toren. Om de steen te kunnen vervangen worden de onderlinge blokken eerst nauwkeurig opgemeten. Met behulp van mallen wordt de vorm van de profilering vastgelegd. Vervolgens worden alle blokken uitgetekend en ter goedkeuring aan de restauratiearchitect voorgelegd. De steenhouwer kan dan starten met het uitfrezen van de blokken Peperino Duro in de gewenste vorm. Tot slot worden de blokken met de hand, met hamer en beitel, afgewerkt en voorzien van een afwerkingsslag. Daarna komen ze naar ’s-Hertogenbosch en worden de Reimerath trachiet onderdelen in de toren door de aannemer vervangen door de nieuwe steen.

Een steenhouwer aan het werk, © Meesters In

Onderhoud

Behalve de restauratiewerkzaamheden aan de natuurstenen onderdelen worden er ook andere werkzaamheden aan de torenspits uitgevoerd. Zo zijn er bijvoorbeeld verschillende houten balustrades die gedeeltelijk slecht zijn en vervangen worden. Daarna worden de balustrades weer geschilderd. Ook is het loodwerk op een aantal plaatsen oppervlakkig verweerd, dun geworden en op een paar plaatsen gescheurd. Vooral op de vloeren van de opengewerkte torenspits is dit het geval. Dit veroorzaakte in het verleden lekkages in de torenspits. Een aantal leien op de spits hebben ook scheurtjes en worden hersteld.

Verguld

De haan, het uurwerk, het kruis en de 108 gouden bollen die normaal op de torenspits staan worden ook allemaal gerestaureerd. Het kruis en het uurwerk worden ontdaan van roest en opnieuw geschilderd. De haan en alle gouden bollen zijn gereinigd door middel van parelstralen. Bij parelstralen worden kleine stukjes glas, glasparels, met perslucht op het object geblazen. Door de kracht van het stralen laten vuil en resten van andere materialen los. Na het stralen zie je dan ook dat het oude bladgoud is verdwenen en dat de haan en bollen van koper zijn. Na het parelstralen zijn alle bollen en de haan opnieuw voorzien van een laagje bladgoud door Reinaert Vergulders.

De restauratie van de toren is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de provincie Noord-Brabant en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.