Bokaal uit Siegburg

Deze luxe bokaal van wit steengoed met zoutglazuur is afkomstig uit het productiecentrum Siegburg in Duitsland en is rond 1500 gemaakt. Opgraving Keizershof, 2000. Hoogte: 33,7 cm, exclusief deksel.
 

Een bijzondere vondst

In het jaar 2000 heeft een uitgebreid archeologisch onderzoek plaats gevonden naar de resten van de Keizershof. Het gaat hier om een stadspaleis gebouwd door de Bossche patriciër Hendrik van Deventer. Tijdens de opgraving werd een beerput gevonden met een zeer rijke inhoud. Tussen de honderden stukken aardewerk bevond zich een zeer bijzondere kan van steengoed met deksel. De kan is gevonden in een laag daterend uit het tweede kwart van de 16de eeuw. Het gaat hier om een zogenaamde trechterbeker, genoemd naar zijn trechtervormige hals.

Bokaal vóór de restauratie. (Foto: G. de Graaf)

Rijke decoratie

De kan is vervaardigd in het Duitse Siegburg in de nabijheid van Bonn. In de omgeving van deze plaats bevond zich klei met zeer uitzonderlijke eigenschappen. Bijzonder is de rijke decoratie van deze kan. Ook de wijze van het aanbrengen van de decoratie is bijzonder. Vaak worden appliques aangebracht die door middel van mallen gemaakt  worden. Dit maakt het mogelijk in korte tijd grote aantallen kannen met dezelfde decoratie te vervaardigen. Bij deze kan zijn de decoraties echter uitgesneden de dikte van de wand van de kan. De voorstelling met een alliantiewapen maakt de kan tot op heden uniek. Vergelijkbare exemplaren zijn niet bekend.

Detail met het dubbele familiewapen. Het linkerdeel is het wapen van Van Egmond en het rechterdeel het wapen van Van Bergen.

Huwelijk

De kan moet vervaardigd zijn voor het huwelijk van de twee personen waarvan het wapen is afgebeeld. Het linker gedeelte stelt het wapen voor van de familie Van Egmond, het rechter van de familie Van Bergen. De enige verbintenis tussen deze twee families is het huwelijk tussen Floris van Egmond, graaf van Buren en Leerdam, heer van IJsselstein, Eindhoven, Cranendonk en Sint Maartensdijk (1469-1539) met Margaretha van Bergen-Glymes (na 1481-na 1551). Het huwelijk werd gesloten op 12 oktober 1500. Aangenomen mag worden dat deze kan in dit jaar voor het huwelijk vervaardigd is.

Hoe kwam de kan in de beerput?

Het is een raadsel hoe de trechterbeker in de beerput van Hendrik van Deventer is terechtgekomen. Hendrik van Deventer moet Floris van Egmond gekend hebben aangezien hij ook een woonhuis in ’s-Hertogenbosch bezat. Ook waren beiden lid van de Illustre Lieve Vrouwebroederschap. In de periode van het huwelijk was het gebouw, dat kort na 1526 verbouwd zou worden tot Keizershof, in bezit van familieleden van Floris van Egmond.

Hoe de kan tussen het afval van Van Deventer in de put terechtgekomen is niet duidelijk. Stond deze kan nog in de Keizershof of was deze kan altijd al in het bezit van Van Deventer? Aangenomen mag worden dat de kan vervaardigd is als geschenk voor de bruiloftsgasten in het jaar 1500. Het is dus mogelijk dat de familieleden die op dat moment de gebouwen in bezit hadden de kan op het huwelijk hebben gekregen, Anderzijds is het ook niet uitgesloten dat Hendrik van Deventer op dit huwelijk aanwezig is geweest en zo de kan in zijn bezit heeft gekregen.

Meer informatie

Deze bijzondere bokaal is door Hans Janssen uitgebreid beschreven in: Vormen uit Vuur, mededelingenblad Nederlandse vereniging van vrienden van ceramiek en glas, nr.198, 2007. In verkorte versie is hij tevens gepubliceerd in: Bossche bladen, 2008, nr.2.