De Bossche vestingwerken in een tijdlijn

De geschiedenis van de Bossche vestingwerken samengevat in één tijdlijn.

Tot 1185

De Aa en de Dommel vormen een delta gebied en monden in de Maas. Op een van de zandruggen in dit gebied, in het bos van Hertog Hendrik I, ontstaat 's-Hertogenbosch.

1196

Hertog Hendrik I verleent stadsrechten.

Tussen 1200 en 1225

De eerste ommuring van de stad wordt gemaakt rond het gebied van de huidige markt. Men kan de stad binnengaan door 3 stadspoorten, genoemd naar de zustersteden Antwerpen, Brussel en Leuven.

Deze eerste muur is opgebouwd uit bakstenen. Ondergronds is de muur gefundeerd op poeren waartussen grondbogen zijn gemetseld. Op de poeren rusten steunberen die de bogen van de weergang dragen. Vanaf de weergang kunnen soldaten, beschermd door kantelen, de stad verdedigen.

Er worden ook 2 waterpoorten gemaakt: de noordelijke waterpoort achter het Sint Geertruikerkhof en de zuidelijke waterpoort, nu nog gedeeltelijk aanwezig, bij het Herman Moerkerkplein.

1250

De stad breidt zich razendsnel uit, buiten de bescherming van de eerste stadsmuur. Men start met de bouw van de St. Jan buiten de eerste ommuring.

1300

Hertog Jan III geeft toestemming tot uitbreiding van de stad. Het stadsbestuur mag de bouw van de nieuwe stadsmuren financieren met belastingen. De Bosschenaren betalen dus hun eigen muur! Het stedelijk gebied wordt met deze uitbreiding vertienvoudigd! Met de tweede ommuring krijgt de stad vrijwel de omvang van de huidige binnenstad. Later komen er nog twee kleine uitbreidingen.

1399

Toevoeging van het laatste stukje van de Vughterdijk tussen Kuipertjeswal en Willemsplein. Hier wordt een nieuwe poort gebouwd, de Pickepoort.

Rond 1500

Uitbreiding van het Hinthamereinde buiten de "Pijnappelsepoort" (nu Hofstad). Een nieuwe stadspoort wordt gemaakt bij de huidige Watertoren.

Na 1500

Door toenemende kracht van het geschut worden de wallen versterkt met straatslijk en slib uit de Binnendieze en de muren afgeknot. De kantelen en torenspitsen worden verwijderd.

1511

Het beruchte kanon "Stuer Ghewalt" wordt op kosten van de stad gesmeed door de duitse smid Jan Fyck uit Keulen. Het kanon blijkt achteraf waardeloos te zijn (maar wel mooi!)

Rond 1540-1543

Het hof in Brussel beveelt dat de stadsmuur overal verstevigd moet worden met een 7 meter brede wal. De aanleiding tot deze versteviging is de dreiging van de Gelderse troepen onder leiding van Maarten van Rossum

De Sint Janspoort en de Orthenpoort worden volledig vernieuwd. Bovendien worden de stadsgrachten verdiept en verbreed.

Het eerste bastion van de stad, gelegen voor de Orthenpoort, wordt aangelegd naar ontwerp van de beroemde vestingbouwkundige en architect Alessandro Pasqualini.

1591

De troepen van prins Maurits slagen er niet in de stad te veroveren omdat de omgeving van de stad systematisch onder water wordt gezet. Dit is een idee van de abt van het klooster van St. Geertrui uit Leuven. Hij is in de stad en vertoeft in het Refugiehuis (gelegen aan de Spinhuiswal). De stad lijkt onneembaar geworden en krijgt de bijnaam "Moerasdraak".

1568-1648

Periode van de Tachtigjarige Oorlog.
Tot 1629 hoort de stad bij de katholieke Zuidelijke Nederlanden.

1601

Prins Maurits belegert de stad opnieuw. Weer zonder resultaat maar wel met veel schade aan de bebouwing.

1609-1621

Twaalfjarig bestand. De stad maakt van de gelegenheid gebruik de vestingwerken te verbeteren. Jan van der Weeghen krijgt opdracht een ontwerp te maken om de stad te voorzien van bastions.

Aan weerszijden van de havenmond en aan weerszijden van de stadspoorten worden bastions toegevoegd. In 1625 wordt een hoornwerk toegevoegd.

Bastion St. Anthonie, Bastion Baselaar en Bastion Maria worden gebouwd

Tussen 1609 en 1618

Bouw van het Kruithuis.

Buiten de stad verrijst Fort Isabella.

1629

's-Hertogenbosch wordt na een beleg van 5 maanden door Frederik Hendrik veroverd.
Ingenieur Leeghwater verzint een manier waarop de inundatie ongedaan wordt gemaakt. Vanaf dit moment behoort 's-Hertogenbosch bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Na 1629

De vesting wordt hersteld.

1635

Omdat de afstand tussen de bastions Baselaars en Vught te groot is wordt ter verbetering van de verdediging Bastion Oranje aangelegd.

1635-1640

De bevolking van de stad is overwegend katholiek gezind. Daarom wordt besloten tot de bouw van de dwangburcht "Willem Maria"(Citadel) om de katholieke bevolking in de greep te houden en te beschikken over een verdedigingswerk voor aanvallen van buitenaf. De Citadel krijgt de spotnaam "Papenbril" omdat hij gebouwd is om de roomsen in de gaten te houden.

1697-1701

Vestingbouwkundige Menno van Coehoorn krijgt opdracht van de Staten Generaal om een plan te maken voor de aanleg van verdedigingslinies in de meest bedreigde delen van het land. 's-Hertogenbosch wordt opgenomen in het Zuidelijk Frontier.
Op advies van Van Coehoorn wordt de stad voorzien van een groot aantal voorwerken.
De forten Isabella, Sint Anthonie, Crèvecoeur en Engelen worden in hun oude functie hersteld.

Lunetten en ravelijnen worden aangebracht voor de Sint Janspoort, de Vughterpoort, Hinthamerpoort en havenmond.

1794

De stad wordt ingenomen door de Franse veldheer Pichegru en in 1810 worden de noordelijke nederlanden ingelijfd bij het keizerrijk.

1814

De bezettingstroepen verlaten het land en Willen I van Oranje wordt koning der Nederlanden.

1830

Dit is de laatste keer dat de vesting paraat is.
De Zuidelijke Nederlanden scheiden na de Belgische opstand en de Staat België wordt gesticht. Door de nieuwe staatkundige situatie worden de bouwvallige muren in de loop der jaren hersteld. Er worden enkele kruitmagazijnen gebouwd en op de Vughtse heide worden lunetten aangelegd.

1850-1860

De buitenkant van de vesting verkeert in een slechte staat. Er moeten maatregelen worden genomen. De bestaande muren worden over het hele tracé van de buitenschil ontdaan en vervolgens voorzien van een bakstenen bekleding van 22 centimeter dik. Deze bakstenen klampmuur bepaalt tot op de dag van vandaag het aanzien van een groot deel van de Bossche vesting.

1874

In 1874 legt het parlement de linies vast die de Vesting Holland moeten omgeven.
Voor 's-Hertogenbosch is hierin geen belangrijke plaats weggelegd. De vesting kan worden ontmanteld. Poorten worden afgebroken en wallen voor een belangrijk deel afgegraven. De voorwerken aan het Hinthamereinde en voor de St. Janspoort worden afgebroken, dichtgestort en met zand bedekt. Nu is er ruimte voor een flinke stadsuitbreiding.

Gelukkig blijven de muren door hun waterkerende functie voor 's-Hertogenbosch behouden.