De eerste moskee: Moslims in ’s-Hertogenbosch

1975 | Tijd van televisie en computer

Vanaf de jaren zestig woonden en werkten steeds meer moslims in 's-Hertogenbosch. Moskeeën waren hier toen nog niet. Moslims zochten elkaar thuis op, zodat ze toch samen konden zijn tijdens het bidden en belangrijke religieuze dagen en periodes zoals de ramadan. Dit veranderde in de jaren zeventig. De moslimgemeenschappen groeiden in die tijd snel en begonnen hun eigen moskeeën op verschillende plekken in ’s-Hertogenbosch. 

In 1997 opende de eerste moskee met een minaret in ’s-Hertogenbosch. De foto is gemaakt in 2008. Afbeelding: Bossche Encylcopedie, A.F.A.M. Wetzer​.

Gastarbeiders 

In heel Nederland was er vanaf de jaren zestig veel werk, maar er waren niet genoeg arbeiders. Daarom gingen bedrijven in het buitenland op zoek naar mensen die hier tijdelijk wilden werken. Ze werden gastarbeiders genoemd. In de buurt van ’s-Hertogenbosch werkten veel mannen uit Turkije en Marokko. Met de komst van de Turkse en Marokkaanse gastarbeiders kwam ook hun religie, de islam, mee naar ’s-Hertogenbosch. In de stad was geen moskee dus de mannen gingen zelf op zoek naar plekken waar ze samen konden komen. 

De Marokkaanse moslims kraakten rond 1975 een gebouw aan de Citadellaan. Ze zamelden geld in om het gebouw op te knappen en begonnen hier de eerste moskee van ’s-Hertogenbosch. Ook was er een winkel voor Marokkaanse producten. In de oude sigarenfabriek Willem II werd in 1982 een tweede moskee geopend, door en voor Turkse moslims. 

Nieuwe moskeeën 

In de jaren zeventig en tachtig groeide het aantal moslims in ’s-Hertogenbosch snel, want de gastarbeiders mochten hier blijven wonen en ook hun gezin naar Nederland halen. De moskeeën kregen hierdoor al gauw met problemen te maken. In de Marokkaanse moskee was de gebedsruimte te klein en bij de Turkse moskee waren te weinig parkeerplekken.

De Turkse moslims verplaatsen hun moskee naar een oude school in de Schutskamp. De Marokkaanse moslims hadden een groter plan: zij wilden zelf een hele nieuwe moskee bouwen, die er aan de buitenkant ook echt uitzag als een moskee met koepels en minaretten.

Samen met de gemeente zocht de gemeenschap naar een geschikte plek die centraal genoeg was voor alle moslims in de omgeving. Deze plek vonden ze in de Vogelstraat, maar de grond en de bouw van de moskee moesten ze helemaal zelf betalen. Er werd jarenlang geld ingezameld. Iedereen die iets kon missen droeg iets bij. Mannen bijvoorbeeld een deel van hun salaris en vrouwen hun sieraden, want iets geven aan je naasten is een belangrijk onderdeel van moslim zijn. 

De moskee Arrahma tijdens de bouw in 1997. Afbeelding: Erfgoed 's-Hertogenbosch, Peter Vaessen.

Moskee Arrahma 

In 1997 was het eindelijk zover, de grote nieuwe moskee aan de Vogelstraat met de naam Arrahma (Arabisch voor ‘barmhartigheid’) werd geopend. Hier konden vanaf toen maar liefst zevenhonderd moslims tegelijk bidden. De Bossche moskee was als een van de eerste in heel Nederland gebouwd in de stijl van de islamitische architectuur, met een dertien meter hoge minaret en twee koepels met halvemanen. 

In het begin was moskee Arrahma vooral een gebedshuis, maar in de loop van de tijd kreeg het ook een andere functie. Het veranderde in een soort buurthuis waar moslims bijvoorbeeld taalles kregen. Amper tien jaar na de opening was de moskee alweer te klein. Het gebouw is daarom in 2007 uitgebreid en twee keer zo groot geworden. 

Andere moslims en moskeeën 

Tegenwoordig wonen in ’s-Hertogenbosch duizenden moslims. Sommigen kwamen naar Nederland om te werken, zoals de Turkse en Marokkaanse gastarbeiders. Anderen zijn gevlucht voor oorlog en geweld, bijvoorbeeld uit Syrië, Bosnië of Afghanistan. De meeste moslims die nu in ’s-Hertogenbosch wonen, zijn kinderen of kleinkinderen van deze migranten.