Foto’s kampioenschaps- wedstrijd Wilhelmina in 1909

In de bibliotheek in Vught hangt deze prachtige, metershoge foto van de Vughtse toren van rond 1900. Op de voorgrond, op het terrein van Zionsburg, is een voetbalwedstrijd bezig met behoorlijk wat mensen langs de lijn. De foto maakt deel uit van een bijzondere collectie voetbalfoto’s van rond 1910 in bezit van Erfgoed ’s-Hertogenbosch.

Sinds enige tijd zijn scans in de beeldbank online te bekijken, waaruit blijkt dat de originele glasnegatieven helaas niet allemaal in goede staat verkeerden bij de schenking. Ernest Verhees heeft de ongeveer negentig foto’s bestudeerd. Van een groot deel is nu bekend waar en wanneer ze zijn genomen, welke elftallen erop staan en wie de fotograaf was. Hierbij zijn ook twee foto’s ontdekt van de kampioenswedstrijd van Wilhelmina tegen Sparta in 1909.

Bossche voetballers in Vught

Dat Erfgoed ’s-Hertogenbosch deze unieke collectie foto’s van velden in Vught bezit, is goed verklaarbaar omdat het om Bossche voetballers gaat. Het is inmiddels voor velen algemeen bekend dat de twee oudste en bekendste Bossche voetbalverenigingen, Wilhelmina en BVV, hun thuiswedstrijden lange tijd in Vught speelden.

Het gaat in deze collectie alleen om foto’s van het in 1897 opgerichte Wilhelmina. Dat speelde op het terrein waar de eerste Bossche voetballers van Victoria vanaf 1894 al hun plek hadden gevonden, tegenover Huisje ten Halve aan de Taalstraat. Victoria en Wilhelmina speelden hier vanaf 1897 hun thuiswedstrijden maar kozen in die jaren rond 1900 soms ook voor een veld een paar honderd meter verderop in Vught. Dat lag op het terrein van landgoed Zionsburg, sinds 1881 in bezit van mr. J.L. Marggraff, tegenover Hotel Zionszicht.

Hotel Zionszicht, circa 1901 © J.J.N. Loretz, Firma Wed. J. Loretz.Bekijk in beeldbank BHIC.

Wilhelminafotograaf Pierre Weijnen

Wilhelmina was in april 1906 voor één seizoen uitgeweken vanwege een verbetering van het veld bij Huisje ten Halve met ook de bouw van een club- en kleedlokaal. In april 1906 werd gedurende de hele maand het nieuwe sportterrein ingewijd met extra wedstrijden.

Belangrijker dan de wedstrijdverslagen zijn de opmerkingen in de krant dat de elftallen gekiekt werden. In de Provinciale Noordbrabantsche en ’s-Hertogenbossche Courant (PNHC) van 19 april was de aankondiging te lezen dat bij hoffotograaf Pierre Weijnen in de Kerkstraat een tiental uitstekend geslaagde foto’s van de internationale wedstrijd tegen Notts Magdala geëxposeerd was.

Pierre Weijnen (1861-1933) is een bekende Bossche fotograaf van portret- en persfoto’s, met vanaf 1885 een winkel in de Kerkstraat. Op basis van de genoemde foto’s uit april 1906 en omdat hij vaker genoemd wordt als fotograaf van voetbal- en andere sportwedstrijden in ’s-Hertogenbosch, is de conclusie te trekken dat Weijnen niet alleen hoffotograaf maar ook Willheminafotograaf was. In ieder geval een deel van de foto’s is van zijn hand maar zeer waarschijnlijk geldt dit voor alle glasnegatieven, mede ook gezien dezelfde uiterlijke vorm en conditie waarin deze verkeren.

Beeld uit vermoedelijk de wedstrijd tussen Wilhelmina en Velocitas uit Breda op 8 april 1906. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch.

Kampioenschap van Nederland 1909

Het tijdschrift De Revue der Sporten (1907) gaf als eerste veel ruimte aan foto’s, in navolging van succesvolle algemene geïllustreerde tijdschriften. Het beeldmateriaal betrof natuurlijk vooral de belangrijkste wedstrijden en clubs.

In 1909 behoorde Wilhelmina daar ook toe door het behalen van het kampioenschap in de Eerste Klasse Oost. De beslissingswedstrijd tegen Vitesse in Arnhem kreeg al veel aandacht, maar de strijd om het kampioenschap tegen Sparta Rotterdam, de kampioen van West, zette het veld in Vught in het middelpunt.

Wedstrijdbal in oranje linten

In de krantenverslagen is de wedstrijd uitvoerig beschreven, inclusief de aftrap. Het dochtertje van de beschermheer van Wilhelmina E.A. van de Mortel bracht hiervoor de wedstrijdbal naar de scheidsrechter. Vanwege de geboorte van prinses Juliana een paar dagen eerder was de bal met oranje linten ingepakt.

Anna van de Mortel legt de bal op de middenstip. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch.

“Voor den wedstrijd werd nog op een aardige wijze de blijde gebeurtenis herdacht en bracht het dochtertje van den beschermheer, den heer E. van de Mortel, aan de hand van Wilhelmina’s captain, den matchbal, met oranjelinten omsingeld naar het midden van het terrein, hetgeen terecht een warm applaus ontlokte. Door den heer H.J. Willing werd de bal van zijn overtollig tooisel ontdaan en daarmede het aardige meisje omhangen, waarna eerst 3 cheers volgden voor Prinses Juliana, alsmede wederkeerig voor de beide elftallen.”

Op een van de foto’s is te zien hoe een meisje met een grote jurk de bal met een lint eromheen neerlegt op de middenstip, onder toeziend oog van aanvoerder L. van de Meerendonk en de scheidsrechter. Dit moment en de gelijkenis met het publiek en de vlaggen op het kleedgebouw met de foto in De Revue der Sporten is voldoende om te kunnen stellen dat het om deze kampioenswedstrijd gaat.

Unieke actiefoto’s

Over een tweede foto is iets minder zekerheid.  Op een actiefoto bij de goal zijn de tenues – het bekende gestreepte shirt van Sparta – en dezelfde nog kleine bomen langs de Loonsebaan en het aanwezige publiek ervoor voor Verhees toch voldoende argumenten voor een toeschrijving.

Beeld van de kampioenswedstrijd. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch.

Het is niet alleen voor de Bossche sportgeschiedenis bijzonder dat deze foto’s zijn bewaard want zeker de actiefoto’s zijn zeldzaam voor deze tijd. Het grote merendeel van het beeldmateriaal in het begin van de twintigste eeuw bestaat uit elftalfoto’s.