Schoonmaken en restaureren in de burgemeesterskamer
In het Bossche stadhuis is het bijna driehonderd jaar oude plafond van de burgemeesterskamer schoongemaakt en gerestaureerd. Resten nicotine van sigarenrook en insectenuitwerpselen zijn verwijderd. Het houtwerk en de 19e-eeuwse plafondschilderingen zijn gerepareerd. Restauratoren klaarden deze precisieklus in zes weken tijd.
Restaurator historische binnenruimten SRAL aan het werk in burgemeesterskamer
Water en zeep
“Het schoonmaken kwam heel erg nauw. We hebben veel onderzoek gedaan voor we de juiste methode vonden”, vertelt Lise Wolfert, restaurator historische binnenruimten van Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL). “De effen planken konden met water en een milde zeep worden schoongemaakt. Maar we konden maximaal twee keer over het plafond gaan, anders weekten ook de onderliggende vuillagen los. De geschilderde delen bleken veel gevoeliger, daar hebben we geen water of zeep gebruikt.”
Het reinigen maakt het plafond vele tinten lichter. Dat is vooral goed te zien aan de houten planken. Ronald Glaudemans, bouwhistoricus van de gemeente 's-Hertogenbosch, legt uit waar de vervuiling vandaan kwam: “Het zijn met name resten nicotine van sigaretten- en sigarenrook en insectenuitwerpselen die het plafond hebben vervuild.”
De houten planken die nog niet schoon zijn gemaakt (midden) zijn een stuk donkerder dan de gereinigde plafonddelen.
Driehonderd jaar
Het plafond in de burgemeesterskamer komt grotendeels uit 1744. Toen is de hele kamer opnieuw ingericht in Lodewijk XIV-stijl. Voor de 18e-eeuwse verbouwing had de burgemeesterskamer een plafond met rode balken.
Het ‘nieuwe’ plafond – inmiddels alweer bijna driehonderd jaar oud – had volgens historische bronnen een andere kleur. De huidige donkere verf is dus mogelijk later toegevoegd. Dat geldt zeker voor het bladgoud en de schilderingen van bloemen en ranken van de middenvelden. Deze versieringen zijn in de 19e eeuw aangebracht tussen de lijsten op het plafond.
Plafond van de burgemeesterskamer voor restauratie © P.Cox/SRAL
Scheuren en gaten
In de plafondschilderingen ontdekten de experts van SRAL talloze scheurtjes. Die kleine scheuren zijn veroorzaakt door de werking van het hout: de planken zijn gekrompen vanaf het moment dat het stadhuis centrale verwarming kreeg. De schilderingen zijn hierdoor vooral langs de naden van de houten planken gescheurd.
De scheuren maakten de plafondschilderingen zwak en kwetsbaar. Op sommige plekken liet de decoratie zelfs los.
De restauratoren van SRAL hebben de schilderingen op zoveel mogelijk plekken weer aangevuld en vastgelijmd. Ze werkten onder andere met injectienaalden, om de lijm en het vulmiddel onder de decoratie te krijgen zonder het verder te beschadigen. De restauratoren retoucheerden vervolgens de plekken waar witte vulling zichtbaar bleef, hierdoor is de reparatie vrijwel onzichtbaar.
Restauratie met injectienaald © SRAL
De plafondschildering is op de naden van de houten planken vastgelijmd. De witte vulling is hier nog niet geretoucheerd.
In de hoeken van de burgemeesterskamer is niet direct op het hout geschilderd, maar op linnen doeken. Deze doeken zijn in de loop der tijd iets uitgezet. In combinatie met het gekrompen hout heeft dit rimpelingen in het doek veroorzaakt. Deze rimpelingen zijn stabiel. Er is daarom besloten om het kwetsbare doek zo min mogelijk te belasten en de rimpelingen niet te behandelen.
Ook de schilderingen op het doek zijn gescheurd langs de naden van de planken. De restaurateurs hebben de scheuren gestabiliseerd en loshangend doek vastgezet.
Restauratie van het schilderwerk op linnen doek. De vullingen zijn hier nog niet geretoucheerd.
Gerestaureerd en geretoucheerd schilderwerk op het plafond © P.Cox/SRAL
De houten planken in het plafond waren voor restauratie ook op verschillende plekken beschadigd. De gaten zijn eerst opgevuld met speciaal aangemaakt vulmiddel. Vervolgens zijn ze geretoucheerd waardoor je nauwelijks kleurverschil ziet.
Reparatie van de houten planken, nog niet geretoucheerd.
Zeldzame interieurs
In het hele stadhuis zijn zeldzame interieurs en kunstwerken te vinden zoals in de burgemeesterskamer. Sinds 2023 vindt op verschillende plekken in het historische gebouw restauratie plaats.
Een aantal kunstwerken, waaronder twee schilderijen uit de burgemeesterskamer en het goudleer behang uit de wethouderskamer, is naar het atelier van SRAL in Maastricht gebracht. De complete restauratieproject van de interieurs en kunst duurt waarschijnlijk tot 2028.
Goudleerbehang (gezien op de achterkant) uit de wethouderskamer in het restauratieatelier van SRAL in Maastricht © SRAL
