140 jaar oude letters blootgelegd op Huis van Bosch

Tijdens de restauratie van het Huis van Bosch ontdekt kleuronderzoeker en restaurateur Femke Rinkel bij toeval een grote blauwe letter ‘M’ op de gevel. Die ene letter roept veel vragen op bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Zo veel dat we hebben besloten om meer verf van de gevel te verwijderen. Wat zit er nog meer verborgen achter het groen?

Femke Rinkel verwijdert verflagen op de gevel van het Huis van Bosch

Kleurenonderzoek

Het Huis van Bosch staat in 2021 in de steigers voor grootschalige restauratie. Door de eeuwen heen zijn veel oude onderdelen in het gebouw bewaard gebleven. Dankzij deze restauratie krijgen we een uniek kijkje in acht eeuwen Bossche bouwhistorie.

Femke Rinkel: “Ik ben gevraagd om onderzoek te doen naar oude kleuren van de gevel. De dakgoot, de kozijnen, de deuren: alle onderdelen waar kleur op zit.” Voor dit onderzoek maakt Femke ‘kleurtrapjes’ op de gevel. Dit betekent dat ze een klein vlakje van 1 cm² van de verflaag wegkrabt met een scalpel. Daarna gaat ze een laagje dieper in de volgende cm². “Zo krijg je als het ware een trapje van verflagen die op het object hebben gezeten”, legt Femke uit.

Tijdens dat kleuronderzoek op de muur ontdekt Femke boven de twee kleine ramen een strookje blauw. Ze ziet dat er een strakke lijn is getrokken en zwarte verf naast het blauw zit. “Ik ben het verder open gaan krabben en toen bleek dat de letter M te zijn”, vertelt ze. Erfgoed ’s-Hertogenbosch heeft er vervolgens oude foto’s en archiefstukken bijgehaald om te achterhalen wat hier kan staan. Maar zonder resultaat.

Meubelpapier

Femke is daarom opnieuw de steiger opgegaan om de bovenste verflagen over de hele breedte weg te krabben, samen met bouwhistoricus Jan Viguurs van Erfgoed ’s-Hertogenbosch. “We maken het niet helemaal schoon. Het belangrijkste is om te kijken wat voor tekst er staat.” Dit is de enige kans om dit stukje geschiedenis te achterhalen, want vooralsnog is het de bedoeling om de hele gevel tijdens de restauratie opnieuw te schilderen. Dan is onderzoek niet meer mogelijk.

'Meubelpapier.' staat op de gevel

Na enkele uren krabben, hebben we eindelijk antwoord. Het woord op de gevel is: MEUBELPAPIER. Meubelpapier betekent in die tijd hetzelfde als behang. Er moet hier rond 1875 dus een winkel gevestigd zijn die meubelpapier verkocht.

De vondst in 3D

Tastbare geschiedenis

We vermoeden dat de 26 cm hoge letters net na de bouw van de gevel in 1874 zijn toegevoegd. Met deze datering zijn we opnieuw gaan zoeken in het archief. Foto’s uit deze periode zijn heel zeldzaam, maar we vinden een vroege kleurenlitho waarop geen enkel opschrift is te zien. Opmerkelijk, want op vrijwel elk aangrenzend pand staat wel een tekst.

Ook op een latere foto uit 1883 is de tekst niet te zien. Maar op een foto uit 1888 is wel heel vaag iets te zien op de gevel. Fotograaf A. Schumaker geeft de doorslag. Op zijn foto, die waarschijnlijk gemaakt is tussen 1879 en 1890, is de tekst goed te zien.

In oude adresboeken is te lezen dat in 1875 een winkel in galanterieën in het pand gevestigd is. Dit betekent dat de winkel in die tijd borstelwerk, kaarten en dergelijke verkoopt. En het lijkt er dus op dat Bosschenaren hier ook behang hebben kunnen kopen.

Femke: “Het is natuurlijk super leuk dat we dit tastbaar hebben kunnen maken. Het vertelt weer een stukje geschiedenis van het pand.”