Archeologisch onderzoek Jeroen Boschplein
Vanwege de herinrichting van het plein voor de voormalige Sint-Jacobskerk aan de Hinthamerstraat (nu omgedoopt tot Jeroen Boschplein) en de plaatsing van een fontein, een hekwerk, afvalcontainers en enkele bomen is in twee fasen beperkt archeologisch onderzoek verricht. Het onderzoek vond plaats in 2007.
Resten van middeleeuwse bebouwing
Het plein voor de Sint-Jacobskerk is in 1931 tot stand gekomen om vrij zicht te verkrijgen op de gevel van de kerk. Daarvoor is destijds een rij van oorsprong middeleeuwse huizen gesloopt. Het was onbekend of de resten daarbij diep waren uitgebroken. Bij het eerste onderzoek, de bouwput van de fontein, bleek al snel dat dicht onder de huidige bestrating nog funderingen van de gesloopte huizen aanwezig waren. Omdat de opgraving beperkt bleef tot de bouwput van de fontein en de regelput voor de wateraanvoer, kon geen goed inzicht worden verkregen in de opbouw van de huizen. Wel kwamen resten van zijmuren, vloeren en kelders tevoorschijn. Opvallend was dat een middeleeuwse vloer slechts ongeveer 30 cm onder het huidige maaiveld lag, waaruit geconcludeerd kan worden dat sinds die tijd het terrein nauwelijks is opgehoogd. Achter de huizen bevonden zich de achterterreinen, waarop onder meer een beerput en een waterput lagen.
Het is duidelijk dat de archeologische resten onder het plein gaaf bewaard zijn gebleven en het dus een terrein van hoge archeologische waarde betreft.
Het onderzoek vond soms plaats onder extreme omstandigheden.
Muren en kelders op de plaats waar de nieuwe fontein zal verschijnen. De resten zijn tot vlak onder het maaiveld bewaard gebleven.
Funderingen van middeleeuwse huisjes vlak voor de ingang van de Sint Jacobskerk. Op de voorgrond is een skelet te zien van een koe die in de 15de eeuw op het achterterrein werd begraven.
De Hinthamerstraat
In de tweede helft van oktober 2007 is het onderzoek langs de Hinthamerstraat uitgevoerd ten behoeve van het planten van bomen en het plaatsen van twee afvalcontainers. Deze locatie is zeer interessant omdat dit informatie zou kunnen opleveren over de vroegste bewoning langs de uitvalsweg naar Hintham.
De opgravingsput langs de straat is hier geprojecteerd op de kadastrale minuut van 1830. Het oude verloop van het steegje Achter den Doven valt er net binnen.
Net als bij het eerdere onderzoek bleek dat de resten van de middeleeuwse en latere bebouwing direkt onder de huidige bestrating nog aanwezig waren. Hier de voorgevel van een in 1931 gesloopt huis.
De totale opgravingsput mat 4 bij 20 meter en was 3 meter diep. Van een vijftal woonhuizen kwamen onder meer de voorgevels, zijgevels en vloeren in het zicht.
Op de foto hieronder zijn een aantal belangrijke fasen van de bewoning langs de Hinthamerstraat zichtbaar:
- Het gele dekzand uit de laatste ijstijd (ca. 13.000 jaar geleden).
- Het oorspronkelijke maaiveld van vóór de stichting van de stad. De huidige straat ligt ruim twee meter hoger.
- Een paalkuil van een houten huis uit de eerste helft van de 13de eeuw.
- De zwart/oranje resten van de grote stadsbrand uit 1419.
Verrassend is, dat er al zo vroeg in de 13de eeuw zo ver buiten de bescherming van de stadsmuur langs de Hinthamerstraat wordt gewoond.
In het onderste vlak werden in het gele zand twee 13de-eeuwse kuilen gevonden (links). In doorsnede bleken het twee waterputten geweest te zijn met onderin nog houtresten van de tonnen (rechts).
De oudste bakstenen muur die bij dit onderzoek is gevonden. Hij dateert uit het begin van de 15de eeuw, net vóór de stadsbrand. Dit huis grensde aan het steegje Achter den Doven.
Het proces van verstening van de houten huizen was al in de 14de eeuw begonnen, maar vooral na de grote branden van 1419 en 1463 werd dit proces in versneld tempo doorgezet. De rieten daken en de houten zijwanden werden hierbij als eerste aangepakt. Houten voor- en achtergevels bleven nog lang bestaan. De laatste houten voorgevel in 's-Hertogenbosch (in de Kerkstraat) werd in 1878 gesloopt.
Doorsnede door het steegje Achter den Doven. Binnen het rode kader is de zwarte brandlaag zichtbaar van 1419. Deze laag lag op de toenmalige bestrating van brokken baksteen en natuursteen. Het steegje heeft bestaan tot de sloop van 1931. Rechts ligt een bakstenen riool van rond 1900.
In één van de huizen werd in de 17de eeuw een kelder met tongewelf aangelegd. Aan de bovenkant van de foto is een kelderlicht te zien waarmee de kelder licht ontving vanaf de straat.
