Archeologisch onderzoek Kerkstraat
Op 23 november 2009 is er archeologisch onderzoek gestart bij het voormalige postkantoor in de Kerkstraat. De aanleiding vormen de nieuwbouw- en verbouwingsplannen die voor dit gebouw uit het begin van de jaren '70 zijn gemaakt.
Het voormalige postkantoor. De fietsenrekken worden vervangen door een fietsenstalling in de kelder onder het postkantoor. De ingang komt in de Kerkstraat door middel van een hellingbaan.
Om welk gebied gaat het precies?
Bij dit bouwplan wordt op twee plekken de ondergrond vergraven: in de Kerkstraat komt een toegang naar de fietsenstalling onder het gebouw en op het achterterrein wordt een extra kelder aangelegd. In beide gevallen zullen resten van de middeleeuwse bewoning verdwijnen, die door onderzoek vooraf moeten worden gedocumenteerd.
Terug naar de middeleeuwse rooilijn
Het huidige postkantoor heeft een voorganger gehad, het post- en telegraafkantoor uit 1896 (rechts). Bij de bouw van het nieuwe postkantoor in 1968 is de rooilijn iets naar achteren verlegd. De nieuwbouw zal weer de middeleeuwse situatie gaan volgen. Links een detail van de Kerkstraat op de minuut van 1823. De onderzoekslocatie is omcirkeld. Bij het onderzoek zullen ongetwijfeld resten van deze bebouwing worden gevonden. De toenmalige rooilijn zal worden hersteld.
Houten paaltjes uit de 14e eeuw
Het onderzoek is op 23 november 2009 gestart in de straat, vóór het postkantoor waar de inrit voor de fietsenstalling moet komen. Door de beperkte ruimte moet er in een aantal kleine opgravingsputten worden gewerkt. Op de foto hieronder ziet u de eerste put. De bodem van de put wordt gevormd door de natuurlijke ondergrond, ongeveer 2 meter onder de straat. Hierop ligt een dik pakket zwarte ophogingsgrond uit de 13de eeuw. Bovenop deze laag zijn een aantal houten paaltjes gevonden uit het begin van de 14e eeuw, op dit moment de eerste bewoningssporen op deze plek. Ze liggen vóór de middeleeuwse rooilijn, wat ofwel betekent dat de Kerkstraat toen smaller is geweest, ofwel dat op dat moment de Kerkstraat nog niet bestond (de eerste vermelding van de Kerkstraat is in 1311). Het verdere onderzoek moet hier meer duidelijkheid over kunnen geven. De hoger gelegen lagen zand vertegenwoordigen latere ophogingen en verstoringen.
Op bovenstaande afbeelding is de tweede opgravingsput zichtbaar. De Kerkstraat ligt links, het postkantoor rechts. Op hetzelfde niveau als in de eerste put zijn ook hier kleine houten paaltjes op een rij gevonden, haaks gelegen op de rooilijn. Op de foto zijn ze met kleine rode "tentharingen" gemarkeerd. De paaltjes zelf vallen weg door de zwarte kleur van het venige ophogingspakket. Ook deze paaltjes worden gedateerd op het begin van de 14e eeuw.
Er zijn nog geen aanwijzingen gevonden dat er in die periode al houten huizen hebben gestaan. Het geeft aan dat het gebied buiten de eerste stadsmuur richting de Sint Jan al wel in percelen was verdeeld, maar of er al sprake is van een Kerkstraat is vooralsnog onduidelijk. Hij zou dan in elk geval veel smaller dan nu geweest zijn.
Verder onderzoek naar de achterterreinen
In januari 2010 is het onderzoek voortgezet achter de gebouwen van het voormalige postkantoor. Het betreft hier de achterterreinen van de diepe percelen langs de Kerkstraat zoals ze op de kadastrale minuut van 1823 staan getekend. Hier zijn resten te verwachten van kleine erfbebouwing, putten en dergelijke.
Op de foto hier linksboven ziet u de 15e-eeuwse fundering die mogelijk onderdeel was van het gebouwtje dat rechtsboven omcirkeld staat.
Twee kleine 18de- en 19de-eeuwse beerputten.
Een ontwikkelingsgeschiedenis aan de hand van de bodem
Na het volledig ontgraven van deze eerste opgravingsput op het achterterrein is het volgende beeld ontstaan: de dunne grijze band bij (1) is het oorspronkelijke maaiveld van vóór het begin van de stad en laat zien hoeveel de stad op deze plek is opgehoogd. Na enige ophoging (3) ontstaat er bewoning in de 13de eeuw, in overeenstemming met de situatie in de Kerkstraat. In tegenstelling echter tot wat het onderzoek in de Kerkstraat laat zien, blijkt er hier wèl sprake van bebouwing zoals twee paalgaten bewijzen (2). Interessant is dat beide paalgaten gevuld zijn met verbrande leem en houtskool, wat er op duidt dat het gebouw moet zijn afgebrand. Vervolgens is het terrein met dikke lagen donker stadsvuil verder opgehoogd in de volgende eeuwen (4).
Bij het onderzoek in de Kerkstraat zijn al 14de-eeuwse perceelsgrenzen van kleine houten paaltjes gevonden. Ook op het achterterrein zijn deze gevonden (links), die mogelijk zelfs 13de-eeuws zijn. Om deze paaltjes zaten ongetwijfeld twijgen gevlochten.
Eén van de laatste onderdelen van het onderzoek op het achterterrein is het onderzoek aan enkele beerputten. De put die hier op de foto wordt onderzocht (onder) is door een lekkende olietank vervuild geraakt met olie. Hoewel in aanleg 15de-eeuws loopt het gebruik door tot in de 17de eeuw.
