Archeologisch onderzoek middeleeuws Predikherenklooster

De Nieuwstraat in ’s-Hertogenbosch loopt over het oude kloosterterrein van de middeleeuwse predikheren. In december 2021 hebben archeologen in de kelder van de Nieuwstraat 24 gezocht naar sporen van dit klooster. Aanleiding voor het onderzoek was de mogelijke aanleg van leidingen voor een warmtepomp.

3D-reconstructie van het klooster, in de paarse cirkel de panden waar het archeologisch onderzoek heeft plaats gevonden​.

De Bossche predikheren

De eerste predikheren verschenen aan het einde van de 13^e eeuw in ’s-Hertogenbosch. Deze monniken dankten hun naam aan hun belangrijkste opdracht: het prediken van het geloof en het armoede-ideaal.

De predikheren vestigden zich aan de Hinthamerstraat, buiten de eerste stadsmuur. In de 14^de eeuw bouwden ze een vrij omvangrijk klooster aan de overzijde van de Dieze, die hun oorspronkelijke terrein begrensde.

Het klooster

Het middeleeuwse Predikherenklooster is vanaf de jaren 1980 diverse keren onderzocht. De onderzoeken hebben een aardig inzicht opgeleverd van hoe dit klooster eruitzag. Op basis van de resultaten van dit onderzoek is het hele terrein van het klooster aangewezen als gemeentelijk archeologisch monument.

Naast archeologische sporen beschikken we over een plattegrond van het klooster. Dit geeft ons een goed inzicht over de omvang en de indeling. De plattegrond is gemaakt in 1631. Het klooster was op dat moment door de katholieke broeders verlaten. Ze moesten vertrekken uit de stad, vanwege de inname van ’s-Hertogenbosch door de Staatse (protestantse) troepen in 1629.

Opmeting van het Predikherenklooster ten behoeve van de veiling, 1631​. Het noorden bevindt zich op deze tekening aan de linkerzijde.

Na het vertrek van de predikheren is het kloosterterrein bij de veiling in verschillende kavels opgedeeld. Een groot deel van het klooster werd gekocht door de heren Johan Gans en Frans Blom. Zij waren de 17^de-eeuwse projectontwikkelaars die in die periode verschillende kloosterterreinen in de stad hebben gekocht om hier huizen te bouwen en die vervolgens weer te verhuren.

Op het kloosterterrein zijn in die periode twee nieuwe straten aangelegd, waaronder de Eerste Nieuwstraat (nu de Nieuwstraat) en de Tweede Nieuwstraat (nu de Sint-Josephstraat).

Archeologisch onderzoek in 2021

Tijdens de archeologische opgraving in het pand Nieuwstraat 24 zijn twee kelders en een beerput onderzocht. De datering is waarschijnlijk 16^de eeuw. Ze moeten dus bij gebouwen van het klooster hebben gehoord die zich aan de uiterste westzijde van het terrein bevonden.

Eén van de twee aangetroffen kelders van het Predikherenklooster

Bijzonder is dat er sprake is van een tweetal kelders. De eerste is nog steeds in gebruik, maar was volledig bepleisterd. Hier door was – tot nu toe – nooit duidelijk hoe oud het keldertje was. Archeologen hebben dus vastgesteld dat de kelder vermoedelijk 16^e-eeuws is. Dit betekent dat de 17^e-eeuwse projectontwikkelaars Gans en Blom de kelder opgenomen hebben in de huizen die ze op deze plek gerealiseerd hebben.

De aangetroffen beerput​

Van het tweede keldertje hebben archeologen maar één zijmuur onderzocht, omdat het niet nodig was om verder te graven. Mogelijk is het een vergelijkbare kelder. Daarnaast is nog een klein beerputje gevonden die een bijzondere constructie heeft. De verhoudingen van de stenen is niet vergelijkbaar met wat op andere plekken in ’s-Hertogenbosch toegepast wordt bij beerputten en kelders. Op basis van de afwijkende stenen nemen de archeologen aan dat allebei de kelders en de beerput op hetzelfde moment zijn aangelegd.