Kuilen en waterputten bij de tempel van Empel

De Romeinse tempel van Empel was gebouwd op een donk. Maar toen deze verhoging in de 50-er jaren werd afgegraven, kwam het maaiveld zo’n 2 meter lager te liggen. De meeste resten van het tempelcomplex zijn dus verdwenen. Voor het archeologisch onderzoek waren alleen de diepst gelegen sporen nog over. Dat waren enkele stukjes fundering van de tempel, maar ook een aantal kuilen en waterputten.

De kuilen lagen tegen de helling van de donk in het lagere gedeelte. De Romeinen hadden daarin afval  gestort maar ook wijgeschenken die opgeruimd moesten worden. De waterputten lagen meer verspreid over het terrein. Ze zijn diep ingegraven om bij het grondwater te komen. Toen ze niet meer gebruikt werden, zijn ze opgevuld met grond, bouwmaterialen maar ook objecten die gewijd waren aan de god. Ook al hadden die geen plaats meer in de tempel, ze bleven blijkbaar heilig en werden veiliggesteld voor de god door ze diep te begraven. Zodoende werden ze niet geraakt door de graafmachines van de ruilverkaveling. En omdat ze onder het grondwater terecht waren gekomen, zijn ze niet vergaan. De kuilen en waterputten bleken een goudmijn voor de archeoloog!

In de opgraving is een waterput blootgelegd. Van de houten bekisting is boven het grondwaterniveau alleen een donkere verkleuring over.

Op dieper niveau is het hout bewaard gebleven. Binnen de bekisting de zandvulling met vondsten. De donkere verkleuring rond de bekisting is de kuil die door de Romeinen gegraven is om de waterput aan te leggen.

Archeologisch onderzoek

Omdat het opgraven van de kuilen en waterputten automatisch betekent dat ze vernietigd worden, moet de archeoloog zorgvuldig documenteren. Dus wordt alles gefotografeerd, maakt men maatvaste tekeningen en noteert alle bijzonderheden. Van elke vondst  wordt de positie vastgelegd. Op deze manier is naderhand alles terug te zoeken.

De doorsnede van de waterput op de foto en op schaal getekend. Van de houten bekisting is een constructietekening gemaakt.

Vondsten uit kuilen en waterputten

In verschillende kuilen werden wijgeschenken gevonden, maar één kuil bevatte een enorme hoeveelheid dierenbot. Hier was duidelijk het slachtafval van de rituele maaltijd gestort. De datering van de kuilen bleek lastig. Mogelijk horen ze bij de eerste fase van het heiligdom, juist voordat het stenen complex werd opgetrokken.
De vijf waterputten horen bij de stenen tempel, maar hebben verschillende dateringen. Men heeft hieruit water geput dat gebruikt werd bij de rituelen in de tempel, de maaltijden en als drinkwater. Om te voorkomen dat de put in zou storten of volliep met zand, zijn steeds houten constructies toegepast. Onder het grondwaterniveau is het hout bewaard gebleven. Kwam de put buiten gebruik, dan werd die gedempt. Met het zand stortte men ook wijgeschenken en afval in de put. Zo zijn er spectaculaire vondsten gedaan, variërend van ruiterhelm over fibula naar amfoorscherven!

Een dwarsdoorsnede van de kuil met de botten van geslachte en geofferde dieren. 

Onderin de waterput liggen een bronzen steelpan, een kruikje en de scherven van een olijfolieamfoor.

Deze houten kuip werd als een verzameling losse duigen onderin een waterput teruggevonden (diameter ca. 35 cm). Pech voor de Romein die zijn emmertje heeft laten vallen... maar mooi voor ons!

Deze botjes van een oehoe zijn onderin een put gevonden; hoe die daarin gekomen zijn, is een raadsel. Diezelfde put bevatte een grote hoeveelheid eikentakjes, bladeren en eikels. Is de oehoe uit de eik gevallen?

Zie ook

Kijk voor andere verhalen, vondsten en vindplaatsen op: Romeinen in 's-Hertogenbosch.