Leonardus van Veghel, de enige echte Heilige Bosschenaar

Op 9 juli 2022 is het 450 jaar geleden dat Sint Leonardus Vechel (in de volksmond meer bekend als ‘van Veghel’) om het leven kwam als een van de negentien Martelaren van Gorcum. Hij wordt in 1527 geboren als zoon van de kaarsenmaker Goyard Vechel en groeit op in de Postelstraat. Hij blijkt goed te kunnen leren en na een studie Godgeleerdheid aan de universiteit van Leuven wordt hij tussen 1556 – 1558 aangesteld als pastoor te Gorcum.

Portret van de H. Leonardus van Veghel © Collectie Bisdom ’s-Hertogenbosch, fotograaf Geert Kilwinger

Gevangennemingen

In 1572 nemen de watergeuzen Den Briel in. Uit de schoolboeken kennen we dit als beginpunt van onze bevrijding van de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog: “Op een april verloor Alva zijn bril”. De watergeuzen varen de rivieren op, overmeesteren Dordrecht en daarna Gorcum. Onder bevel van Marinus Brandt komen zo’n 150 geuzen op 25 juni in Gorcum aan en de stad geeft zich binnen twee dagen volledig over.

Enige geestelijken, die zich verschanst hadden op de burcht De Blauwe Toren worden gevangen genomen. Zij worden de dagen erna veelvuldig mishandeld. Leonardus krijgt éénmaal de kans om via Woudrichem zijn ’s-Hertogenbosch als veilige haven te bereiken. Hij wordt opnieuw gearresteerd en teruggebracht naar Gorcum.

Executie

In de nacht van 5 op 6 juli worden de geestelijken via Dordrecht naar Den Briel afgevoerd. Daar worden zij opnieuw gevangen gezet en aan gruwelijke folteringen blootgesteld. Tenslotte geeft de aanvoerder van de watergeuzen Lumey van der Marck orders om hen te laten executeren. Uiteindelijk worden er negentien geestelijken in een schuur van het verwoeste kanunnikenklooster van Rugge nabij Den Briel opgehangen.

De laatste ogenblikken van de H. Leonardus van Veghel;  twee triptieken in 1917 door de Bossche kunstenaar Frans Kops vervaardigd voor de Leonarduskerk. Huidige verblijfplaats onbekend © Collectie Geert Kilwinger

Gouda

Op deze tragische wijze kwam er een einde aan het leven van de Bosschenaar. Toch had zijn leven een andere wending kunnen nemen. In 1571 overleed de pastoor uit Gouda, Judocus Bourgeois. Op zoek naar een vervanger, vraagt de stadsregering via hun stadgenoot Doctor Cornelius Goudanus te Leuven om zijn advies. Vanuit Leuven wordt de “Heer Leonard Vechel van ’s Hertogenbosch” als kandidaat voorgedragen. Men kan Leonard echter niet bereiken of vinden. Mogelijk had hij ook niet de ambitie om in Gouda aan het werk te gaan. Uit de gevoerde correspondentie valt dit niet duidelijk op te maken. Zo is hij klaarblijkelijk voorbestemd geweest om als Martelaar van Gorcum te sterven.

Heilig

In 1675 worden de vermoorde geestelijken zalig verklaard en in 1867 volgt de heiligverklaring door Paus Pius IX. Dat deze heiligverklaring pas na 1853 volgt, valt wel te verklaren omdat in dat jaar de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland is hersteld. Dan komt er meer aandacht voor dit soort historische gebeurtenissen. Ook in ’s-Hertogenbosch en in het bijzonder voor de voormalige poorter Leonardus.

Leonardus in ’s-Hertogenbosch

Een opsomming van enige uitingen van de verering van de H. Leonardus in ’s-Hertogenbosch:  In 1872 komt onder het fraaie gedraaid baldakijn een beeld van Leonardus te staan. Het beeld wordt geschonken aan bisschop Joannes Zwijsen en het is gemaakt door Jos Graven. Daaronder is aan de pilaar een altaar ter ere van de heilige gewijd.            

Zondag 21 juli 1873 vangen bij wijze van proef de Bedevaarten der Bossche Processie naar Den Briel aan. Een vijftigjarig jubileum in 1923 wordt opgeluisterd met een boekwerkje van M.L. Bertrand C.M.M. De kerkelijke oprichting van de Broederschap De Heilige Martelaren van Gorcum geschiedt 13 mei 1874. De Statuten vermelden het volgende hoofddoel: “om zich in te stellen onder de bijzondere bescherming van de H. Martelaren van Gorcum inzonderheid van die van onzen stadgenoot den H. Leonardus van Vechel, om door eene jaarlijksche bedevaart naar het martelveld, hunnen alvermogenden bijstand bij God voor ons te verwerven”. De aartsbisschop, tevens bisschop van ’s-Hertogenbosch, Zwijsen onderschrijft de statuten en bij de bestuurder, Wilhelmus van de Ven, plebaan van Sint-Jan kan men zich laten inschrijven.

Triptieken Frans Kops

In de Sint-Leonarduskerk werden in 1917, naar aanleiding van het Gouden feest der H. Martelaren van Gorcum, twee reusachtige triptieken van de bekende Bossche schilder Frans Kops onthuld. Op de interieurfoto hierboven kun je een van deze triptieken nog zien. Na de afbraak van de kerk zijn deze twee triptieken spoorloos verdwenen. Het zou mooi zijn als iemand die dit artikel leest ons hierover meer informatie kan verschaffen. Wie o wie weet meer?

Slot

Dit jaar herdenken we het vierhonderdvijftigste sterftejaar van de negentien Heilige Martelaren. In 2027 is het vijfhonderd jaar geleden dat een van hen in deze stad geboren werd. De enige echte Heilige Bosschenaar en laten we dat niet vergeten.