Groot Tuighuis in een duurzaam nieuw jasje

Het Groot Tuighuis opent in oktober 2023 haar deuren als erfgoedcentrum. Het gebouw uit de 15e eeuw wordt een uitnodigende plek waar historische informatie over ’s-Hertogenbosch uit verschillende disciplines samenkomt. Aan architect en aannemer de uitdaging om dit monumentale pand niet alleen bouwkundig maar ook duurzaam te verbouwen. Van een enorme glasplaat in de vide tot schelpen in de kruipruimte: het erfgoedcentrum wordt verbouwd tot een duurzame, prettige plek waar je welkom bent om te werken, ervaren, leren, ontmoeten en kennis te maken met het verleden en met elkaar.

De vloer is tijdelijk uit het middenschip om te isoleren en vloerverwarming aan te leggen.

Van energielabel E naar A

Een belangrijke eis voor de verbouwing van het Groot Tuighuis is het verduurzamen van het gebouw.

Uitdagend omdat het hier gaat om een voormalig kerkgebouw uit de 15e eeuw met hoge plafonds en grote open ruimten. Het is VB erfgoed & architectuur en restauratie aannemer Nico de Bont samen gelukt om met behoud van de historische waarde het gebouw te verduurzamen van een energielabel E naar A.

Aangenaam klimaat

Om ervoor te zorgen dat het aangenaam vertoeven is in het nieuwe erfgoedcentrum is niet alleen aandacht voor de inrichting maar ook voor het klimaat in het gebouw. Onder de oude tegelvloer bij de entree in het schip komt een geïsoleerde betonvloer met vloerverwarming. Waarbij gebruik wordt gemaakt van beton dat blijvend kan worden hergebruikt, aangevuld met beton dat al eerder is gebruikt.

De warmte wordt bij het gebruik van vloerverwarming geleidelijk verspreid. Hiermee bespaart het erfgoedcentrum energie, doordat het water minder warm hoeft te worden gestookt. Op de eerste en tweede verdieping in het koor komt weliswaar geen betonvloer, maar wordt wel isolatie en vloerverwarming aangebracht.

Oude houten vloerdelen die niet meer als vloer terugkomen worden hergebruikt in het nieuwe interieur. Hier wordt de balie bij de receptie van gemaakt. Zo verlaten de mooie, oude houten planken niet het Groot Tuighuis. Ze blijven zichtbaar voor het publiek en vertellen het verhaal van de bijzondere geschiedenis van het gebouw.

Vacuümglas

De oude ramen in de voorgevel worden, waar mogelijk, voorzien van isolerende stalen achterzetramen met daarin HR++ glas. De stalen raamkozijnen in de voorgevel zijn van zichzelf al duurzaam. En met een nieuw laagje verf gaan ze weer jaren mee.

Het glas in de ramen van het koor wordt vervangen door Fineo vacuümglas. Dit is de nieuwste vorm van glasisolatie. Dit zijn twee glasplaten van elk minimaal 3 milimeter, waarvan één plaat is bekleed met een super isolerende coating. Tussen de glasplaten zit een vacuüm van 0,1 milimeter. De ramen zijn hierdoor veel dunner, waardoor de oude kozijnen gehandhaafd kunnen blijven. Daarnaast wegen de ramen minder én isoleren ze net zo goed als triple glas. Fineo vacuümglas is een circulair product, dat 100% recyclebaar is.

Isoleren met schelpen en hennep

De kruipruimtes onder het gebouw worden opgevuld met schelpen. Het voordeel van schelpen is dat ze isoleren én ze kunnen water vasthouden en weer afgeven als dat nodig is.

In de plafonds wordt inblaaswol gebruikt dat gemaakt is van 80% gerecycled glas zonder toevoeging van chemicaliën om te isoleren. Op enkele plaatsen worden voorzetwanden geplaatst die met een natuurlijke, milieuvriendelijke hennepisolatie, worden gevuld. Hennepisolatie is afkomstig van de hennepplant. Van de sterke hennepvezels van de plant wordt hennepwol gemaakt. Tijdens het verbouwen van hennep, worden er geen bestrijdingsmiddelen gebruikt. Een heel duurzaam bouwmateriaal dus, dat ook nog eens geluid isoleert.

Glazen vide

Achter in het middenschip van het gebouw, ter hoogte van de tweede verdieping, komt een glazen vide. Als je geen hoogtevrees hebt is dit straks een bijzondere plek in het gebouw om even te zitten. Deze glazen vloer is een klimatologische buffer, die zorgt dat de warmte die opstijgt vanaf de benedenverdieping blijft hangen in de ruimte. Dit zorgt voor meer comfort en een lager energieverbruik.

Groene bouwplaats

Rondom het monumentale gebouw staan tijdens de verbouwing ook duurzame bouwhekken. Aannemer Nico de Bont heeft de refurbished houten bouwhekken met plantenbakken geplaatst als onderdeel van hun duurzaamheidsambities. Zo is de uitstraling van de bouwplaats groener én draagt dit project ook een steentje bij aan een duurzaam arbeidsproces. Van het maken van de hekken tot en met het onderhoud werken namelijk mensen mee die (re-)integreren op de arbeidsmarkt.

Tijdens de sloopwerkzaamheden is gebruik gemaakt van elektrische machines, dit zorgt voor minder CO2-uitstoot en geeft minder geluidsoverlast voor omwonenden.

Van A naar A+

Op het dak van het voormalige kerkgebouw is het niet mogelijk om zonnepanelen te leggen. Maar we onderzoeken nog de mogelijkheid om op de aanbouw uit de 20e eeuw panelen te plaatsen. Zij zouden mogelijk straks weer energie kunnen leveren aan onder andere alle LED-lampen en de lucht-water warmtepomp in het gebouw. Mocht dit lukken dan zou het gebouw zelfs een energielabel A+ kunnen krijgen.

De warmtepomp in het gebouw zorgt straks niet alleen voor de verwarming, maar ook voor de koeling van het gebouw. Hierbij is goed nagedacht hoe het energieverbruik omlaag kan worden gebracht door de kantoren aan de noordzijde los te koppelen van de zuidzijde. Zo wordt bijvoorbeeld op een zonnige lente dag de zuidzijde niet onnodig verwarmt. Naar verwachting kun je dit zelf al ervaren in oktober 2023. Dan opent het nieuwe erfgoedcentrum haar deuren voor publiek.

Meer info

• over de verbouwing van het Groot Tuighuis
• over de geschiedenis van het Groot Tuighuis (oude Sint-Jacobskerk)